Басты бет/ Салттар мен ғұрыптардың заттық әлемі / Зат киеліліктің нышаны және таратушысы ретінде /Тұл 
Артқа

 Тұл 

 

 

Ертеде көптеген этнографиялық деректерге сүйенсек, қазақтарда дәстүрлі жерлеу-еске алу рәсімдерінде «тұл» жасау әдеті болған.

 
Тұл – марқұмның киімінен немесе сырт киімімен, бас киімімен ағаш жақтау түрінде жасалған бейнесі. Әдетте, тұл неке төсегінің үстіне орнатылды. Е.Н. Жанпейісовтың пікірінше [7], «тұл» сөзінің этимологиясы сыртқы түр, келбет – түсінік-ұғымдарымен байланысты. Мамандардың пайымдауынша, тұл жасау тәжірибесі көне түркілерде бұрыннан болған. Бірақ мұндай жағдайларда киім керісінше кигізілген (мысалы, бас киімдер). XIX ғасырдың аяғында бұл әдет-ғұрып ескіріп, жеңілдетілді: марқұмның киімі, ер-тоқымы, сауыт-саймандары киіз үйдің торларына ілінді.

 
Тұл – марқұмның нышандық орнын толтыру, оның жаны тірілердің салттық көмегіне мұқтаж. Марқұмның орынбасарымен салт-жораларды орындау көптеген халықтар арасында кең таралған [10] әдет болып табылады және басқа әлеммен шекаралас аймақты бейнелейді. Қайтыс болған адамның нышандық «орынбасарының» керісінше немесе теріс қаратылып киінуі басқа, о дүниелік дүниенің белгісі ретінде қарастырылады.

Шайгозова Ж.Н., Наурзбаева А. Б.
Краткая энциклопедия знаков и символов казахской культуры.
Алматы: КазНИИК, 2023.
Скачать
.